پانسمان های آنتی باکتریال نقش مهمی در مدیریت و جلوگیری از ایجاد عفونت و زخم بازی میکنند. اما آگاهی درمانگران از مشخصات هر کدام از این پانسمان ها برای انتخاب بهترین نوع پانسمان برای بیمار و همچنین تعیین مدت زمان درمان در کاهش هزینه های بیمار و همچنین کاهش طول درمان نقش اساسی دارد.
پانسمان آنتی باکتریال چیست؟
اکثر پانسمان های آنتی باکتریال در واقع شامل یک ماده ضدعفونی کننده یا ضدباکتری هستند و معمولا حاوی موادی مانند آنتی بیوتیک ها نیستند.
همانطور که اشاره شد مواد آنتی سپتیک سنتی در عین اینکه میتوانند کاربرد های زیادی داشته باشند و در از بین بردن میکروارگانیسم ها موثر باشند، به طور بالقوه میتوانند بر روی سلول های سالم هم تاثیر منفی داشته باشد.
به همین دلیل استفاده از آن ها در زخم هایی که هنوز در به طور کامل ترمیم نشده اند، مورد بحث و سوال قرار گرفته است و معمولا استفاده بر روی قسمت های سالم پوست با هدف کاهش آلودگی های سطحی محدود شده است.
به دلیل گسترش مشکلاتی نظیر مقاوت به آنتی بیوتیکی، احتمالا به دلیل استفاده بیش از اندازه، استفاده از پانسمان های حاوی این مواد جدید در مدیریت و درمان زخم بسیار رواج پیدا کرده است.
انواع باکتری ها روی پوست زندگی میکنند که تا وقتی به قسمتهای دسگر بدن راه پیدا نکرده باشند، بیماری ایجاد نمی کنند. اما وجود زخم راهی برای ورود این میکروب ها و تکثیر آن ها در ناحیه زخم و در نهایت ایجاد عفونت است. زخم ها از این نظر به دو دسته شامل زخم هایی که باکتری هنوز در آن ها تکثیر نشده و زخم های عفونی تقسیم می شوند. زخم هایی که وجود باکتری در آن ها اثبات شده باشد، نیاز به مراقبت های پیشگیرانه مانند پانسمان آنتی باکتریال دارند.
استفاده از پانسمان آنتی باکتریال برای زخم های عفونی نیز به کاهش جمعیت باکتریایی زخم و رفع عفونت کمک می کند. اگرچه برای درمان زخم عفونی باید از آنتی بیوتیک های خوراکی نیز استفاده شود، اما در زخم هایی همچون زخم دیابتی، زخم بستر یا زخم های عمیق نکروزه، که خونرسانی به محل زخم کاهش یافته، درمان خوراکی یا تزریقی تاثیر گذاری کامل ندارد. بنابراین استفاده از آنتی باکتریال های موضعی به صورت کرم، پماد یا پانسمان آنتی باکتریال ضروری است.
از جمله مزایای استفاده از این پانسمان ها عبارتند از:
1- برخلاف درمان خوراکی یا تزریقی، تنها بخش درگیر در عفونت در معرض آنتی بیوتیک قرار می گیرد، نه کلیه سلول های بدن.
2- به دلیل استفاده موضعی و عدم تاثیر سیستمیک، می توان از آنتی بیوتیک های بسیار قوی با دوز بالا در موضع عفونی استفاده نمود.
3- خطر مقاومت آنتی بیوتیکی را کاهش می دهد.
4- درمان عفونت زخم با پانسمان آنتی باکتریال، علاوه بر تاثیر بر میکروب ها روی بو و ترشحات زخم نیز اثر مستقیم می گذارد.
5- عدم نیاز به استفاده از سایر آنتی بیوتیک های موضعی مانند بتادین.
6- کاهش تعداد دفعات تعویض پانسمان.
7- عدم چسبندگی پانسمان آنتی باکتریال به سطح زخم.
8- رطوبت رسانی و اکسیژن رسانی پانسمان به زخم و تسریع روند ترمیم زخم.
9- به دلیل تاثیر پانسمان آنتی باکتریال بر کاهش عفونت و افزایش سرعت ترمیم زخم، ریسک ایجاد اسکار کاهش پیدا می کند.
انواع پانسمان آنتی باکتریال
پانسمان آنتی باکتریال بر اساس معیارهای خاص، انواع مختلفی دار. برخی از این معیارها عبارتند از:
1- ترکیبات به کار رفته در ساختار پانسمان
2- ویژگی: میزان تخصصی بودن مواد آنتی باکتریال موجود در پانسمان را نشان می دهد. آیا این مواد علیه نوع خاصی از باکتری فعالیت دارند و یا وسیع الطیف هستند.
3- مقدار ماده ضد میکروب: پانسمان ها برای مقابله با درجات مختلف عفونت تولید می شوند و برخی تاثیر پیشگیرانه دارند.
4- دیگر ترکیبات پانسمان: به فراخور هدف مد نظر، در پانسمان آنتی باکتریال ممکن است از ترکیبات دیگری همچون آلژینات نیز استفاده شود.
5- ساختار پانسمان: بافت پانسمان آنتی باکتریال بر اساس ویژگی های زخم، می تواند برای مثال هیدروژلی، پودری، فیبری یا فومی باشد.
6- حساسیت زایی: برخی انواع پانسمان آنتی باکتریال، به دلیل فرمول ویژه خود غیر حساسیت زا هستند. اما برخی افراد به دلیل سابثه حساسیت به ترکیباتی همچون نقره و نایلون، نتوانند از این پانسمان ها استفاده کنند.
استفاده از این پانسمان ها فواید بسیاری دارد. از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از آنها نسبتا ساده و راحت است
- به طور گسترده در بازار وجود دارد و تهیه آنها بسیار راحت است
- معمولا از نظر هزینه قیمت، از آنتی بیوتیک ها به صرفه تر هستند
- استفاده از آن ها نیازی به نسخه پزشک ندارد
- معمولا خطراتی مانند ایجاد مقاوت دارویی ندارند
برای خرید محصولات زخم و انواع پانسمان بر روی این لینک کلیک کنید.
چه معیارهایی باید برای انتخاب یک پانسمان آنتی باکتریال مد نظر ما باشد؟
پزشک یا کارشناس زخم در مرحله ای که ضرورت استفاده از پانسمان های آنتی باکتریال را تشخیص میدهد، لازم است تا بهترین و مناسب ترین نوع پانسمان با توجه به شرایط بیمار تهیه و استفاده شود تا شرایط زخم رو به وخامت نرفته و به سرعت کنترل شود.
پانسمان های آنتی باکتریال موجود در بازار دارای ویژگی ها و مشخصات مختلفی هستند، مثلا مقدار ماده ضدعفونی کننده ای که در خود دارند ، مدت زمانی که میتوانند به صورت موثر بر روی زخم عمل تاثیرگذار باشند، مقدار حجمی از اگزودا که پانسمان میتواند جذب کند و همچنین داشتن قابلیت کنترل درد و بو.
بنابراین انتخاب صحیح پانسمان برای دستیابی به بهترین نتیجه درمانی بسیار حائز اهمیت است. البته در این انتخاب شرایط بیمار، شرایط اقتصادی و همچین هدف استفاده از پانسمان هم بسیار مهم است.
استفاده از این پانسمان ها را چه موقع باید شروع و چه موقع موقف شود؟
در شرایط زیر استفاده از این نوع پانسمان ها توصیه میشود:
- جلوگیری از عفونت در بیمارانی که به طور بالقوه در معرض ابتلا به عفونت هستند
- درمان عفونت های موضعی در محل زخم
- جلوگیری از انتشار عفونت به همراه استفاده از آنتی بیوتیک
پس استفاده از پانسمان های آنتی باکتریال، نتایج استفاده از آن ها باید به طور دقیق مورد بررسی و قرار بگیرد. در صورتی که استفاده از این پانسمان ها نتایج قابل قبولی نداشته باشد، باید وضعیت زخم و بیمار مجددا ارزیابی شود و حتی به دنبال جایگزین کردن روش درمان با روش های مناسب تر بود.
معمولا استفاده از این پانسمان ها باید 14 تا 21 روز ادامه داشته باشد و پس از آن ضرورت استفاده از روش های درمانی دیگر مد نظر قرار بگیرد.
معمولا پس از این مدت دیگر نیازی به استفاده از پانسمان های آنتی باکتریال نیست اما پس از آن هم باید شرایط زخم به دقت تحت نظر باشد تا در صورت بروز مجدد عفونت، درمان مناسب انجام شود.
قطعا در همه ی موارد استفاده از این پانسمان ها نتیجه بخش نیست. در این موارد استفاده از نتایج کشت باکتری برای انتخاب روش درمانی مناسب بسیار کمک کننده است. همچنین در صورتی که نوع خاصی از باکتری مقاوم به درمان در محل زخم موجود باشد هم نتیجه این آزمایش میتواند راه گشا باشد.
در مواردی که در محل زخم عفونت وجود دارد، معمولا لازم است تا زمان درمان عفونت، استفاده از پانسمان های آنتی باکتریال ادامه یابد و پس از درمان عفونت، دیگر نیازی به این پانسمان های خاص نیست. اما اگر مراحل درمان عفونت از یک حدی طولانی تر بشود، لازم است مصرف آنتی بیوتیک مناسب در دستور کار پزشک قرار بگیرد.
البته در بیمارانی که به طور بالقوه در معرض ابتلا به عفونت هستند، ممکن است پزشک از همان ابتدا مصرف آنتی بیوتیک خوراکی را به بیمار تجویز کند، زیرا ممکن است شرایط بیمار به گونه ای باشد که علائم عفونت مشاهده نشود.
همچنین در بعضی موارد لازم است از بیمار آزمایش خون گرفت تا شدت گسترش و پراکندگی عفونت در بدن مشخص شود، همچنین در موارد خاص استفاده از آنتی بیوتیک های موضعی هم در کنترل عفونت نقش موثری خواهد داشت.
مشکلات استفاده از این پانسمان ها
استفاده از پانسمان های نقره یکی از کلیدی ترین و اصلی ترین روش های درمان زخم های عفونی است و در صورت استفاده صحیح میتواند جان بیمار را نجات دهد اما در صورتی که درمانگر اطلاعات کافی در مورد این محصول نداشته باشد و یا به طور اشتباه از این پانسمان استفاده شود، نه تنها نمیتواند در درمان عفونت نقش داشته باشد، بلکه حتی میتواند موجب گسترش عفونت به کل بدن شود و بیمار در وضعیت بسیار خطرناکی قرار بگیرد.
همچنین نیازی به استفاده از این پانسمان ها در زخم های بدون عفونت و بیمارانی که در معرض ابتلا به عفونت هستند، نیست. زیرا استفاده نامناسب و غیرصحیح از این پانسمان ها میتواند مشکلاتی برای بافت های سالم به وجود آورد.
اما استفاده صحیح و به موقع از این پانسمان ها نتایج درخشانی در ترمیم و درمان زخم خواهد داشت که یکی از مهم ترین آنها، کاهش هزینه ها و طول مدت درمان است.
زیرا در صورتی که عفونت در محل زخم درمان نشود، ممکن است لازم باشد تا بیمار در بیمارستان بستری شود یا همچنین طیف گسترده ای از انواع داروها را مصرف کند. معمولا در این مدت بیمار نمیتواند به فعالیت های عادی خود بپردازد و این موجب بروز هزینه های بیشتر به بیمار و خانواده وی میشود.